Positionering thema kwetsbare ouderen Isala

Kwetsbare ouderen

Ziekenhuis - Topklinisch

Isala

Isala heeft een actief netwerk opgezet waarin een expertteam kwetsbare ouderen, een beleidsadviseur ouderengeneeskunde en goed opgeleide verpleegkundig aandachtsvelders samen leren en werken aan veiligere zorg voor kwetsbare ouderen.

“Je kunt als expertteam van alles verzinnen maar het moet wel werken in de praktijk.”

In het kort

In Isala zijn verschillende (multidisciplinaire) initiatieven die er samen voor zorgen dat de zorg voor ouderen steeds verder verbetert en de bewustwording, kennis en vaardigheden rondom kwetsbare ouderen in de haarvaten van de kliniek geborgd zijn. Uitgangspunt in Isala is dat kwetsbare ouderen overal in het ziekenhuis liggen (en dus niet alleen op de afdeling ouderengeneeskunde) en daarom de kennis over de kwetsbare oudere dicht bij elke patiënt aanwezig moet zijn.

‍Expertteam kwetsbare ouderen

Toen in 2008 het VMS-zorg thema kwetsbare ouderen van start ging, werd er op ziekenhuisniveau een expertteam kwetsbare ouderen geformeerd om de VMS-protocollen en kennis te implementeren. Dit expertteam bestaat uit een beleidsadviseur ouderengeneeskunde, internist-ouderengeneeskunde, verpleegkundig specialist, fysiotherapeut, ergotherapeut, diëtist, logopedist, een leidinggevende en diverse verpleegkundige aandachtsvelders ‘kwetsbare ouderen’.

Vanuit het expertteam is visie en beleid ontwikkeld; op het gebied van scholing is de geformuleerde visie op geriatrische kennis als advies naar leidinggevenden gestuurd. Daarnaast is gestart met (een netwerk van) CZO opgeleide aandachtsvelders en scholing op meerdere niveaus.

Scholingsprogramma Kwetsbare Ouderen Isala

Verpleegkundigen: 2-daagse leergang
Artsen: de e-learning kwetsbare ouderen van E-infuse is verplicht voor alle AIOS interne geneeskunde. Elke 2 jaar ontvangen internisten een uitnodiging.
- Beschouwende specialismen: Zorg voor kwetsbare ouderen vanuit beschouwend perspectief – E-Infuse
- Snijdende specialismen: Het perioperatieve traject bij kwetsbare ouderen – E-Infuse‍

Synchroon met deze cursus loopt jaarlijks een ‘ouderengeneeskunde maand’ waarin cursusonderwerpen met de hele opleidingsgroep worden besproken.

Zorgondersteuners (bv brancardiers): scholing over bewustwording en herkennen van de kwetsbare oudere patiënt en hoe daar mee om te gaan.
Paramedici: scholing in ontwikkeling (2023).
Patiënten en mantelzorgers: (jaarlijks) symposium, afwisselend voor zorgprofessionals of voor patiënten en mantelzorgers.

‍‍

Aandachtsvelders met CZO-opleiding geriatrie op afdelingen

Op alle verpleegafdelingen zijn meerdere aandachtsvelders ‘kwetsbare ouderen’. Deze hebben allen de interne leergang ouderengeneeskunde gevolgd en veelal ook de CZO-opleiding tot geriatrieverpleegkundige. De leergang wordt aangeboden aan alle verpleegkundigen die werken met ouderen en biedt globale verdieping van de zorg voor ouderen. De opleiding tot geriatrieverpleegkundige levert experts op het gebied van ouderen. Zij kunnen bedside-teaching/coaching van collega verpleegkundigen uitvoeren en zien waar op hun afdeling kansen liggen om de zorg voor kwetsbare ouderen nóg beter te maken. Het is het prettig dat alle geriatrieverpleegkundigen dezelfde scholing volgen; zo hebben ze dezelfde basis en spreken dezelfde taal. Onderzoek dat verpleegkundigen moeten doen voor hun opleiding levert bovendien innovatie op.

Netwerk

Enkele geriatrieverpleegkundigen zitten in het expertteam kwetsbare ouderen. Daarnaast zijn alle aandachtsvelders en geriatrieverpleegkundigen verbonden in het netwerk ‘geriatrieverpleegkundigen kwetsbare ouderen’. In dit netwerk delen zij good practices, problemen en bedachte oplossingen. Hierdoor leren de aandachtsvelders en de afdelingen van elkaar. Speelt een probleem op meerdere afdelingen dan wordt gezamenlijk en mogelijk ziekenhuisbreed gekeken. Inmiddels is het een actief en zelforganiserend netwerk geworden dat eigenaarschap ervaart van het thema (kwetsbare ouderen) en daardoor een belangrijke motor is achter innovaties op dit thema.

Voorbeeld: VBI-schema

In Isala is er net als in veel andere ziekenhuizen een uitgebreid protocol voor VBI ‘s (vrijheidsbeperkende interventies). Dit is zo uitgebreid omdat er veel in beschreven moet worden: wetgeving, bepalen wanneer welke VBI, welke stappen, etc.

De verpleegkundigen hadden echter behoefte aan een overzichtelijke lijst met wat de voor- en nadelen zijn van iedere vrijheidsbeperkende interventie. Een aandachtsvelder ‘kwetsbare ouderen’ heeft daarop een overzichtelijk schema gemaakt en deze is via het netwerk geriatrieverpleegkundigen ziekenhuisbreed verspreid.

Beleidsadviseur

Het is zinvol gebleken om in ieder geval gedurende de (opstart)periode een dedicated beleidsadviseur te hebben. Dian Paasman is als beleidsadviseur ouderengeneeskunde jarenlang betrokken geweest bij het nog beter maken van de zorg voor kwetsbare ouderen in Isala. Zij nam deel aan het expertteam kwetsbare ouderen en het netwerk. Een beleidsadviseur heeft specifieke kennis en kent de wegen om dingen voor elkaar te krijgen op management-, beleids-, praktisch en organisatieniveau en vult daarmee de artsen en verpleegkundigen aan. Zeker bij ziekenhuisbrede problematiek biedt dat vaak integrale oplossingen. Inmiddels heeft Isala geen aparte beleidsadviseur meer, maar is dit geborgd in de normale structuur.

Voorbeeld: rooming-in

Een verpleegkundig specialist ouderengeneeskunde deed onderzoek naar rooming-in. Aan de hand daarvan is er op één afdeling rooming-in beleid ontwikkeld. De beleidsadviseur heeft dit gedeeld met de aandachtsvelders en merkte dat op meerdere afdelingen behoefte hieraan was. Doordat de beleidsadviseur de juiste wegen kent, is het vrij snel ziekenhuisbreed beleid geworden.

Inspiratie

Bewustwording, kennis en vaardigheden rondom kwetsbare ouderen zijn in de haarvaten van de kliniek geborgd door een uitgebreid scholingsprogramma.
Er is een grote groep goed opgeleide aandachtsvelders ‘kwetsbare ouderen’.
Issues in de praktijk worden beter herkend door de aandachtsvelders en met hulp van het netwerk, expertteam en beleidsadviseur opgelost. Dit wordt heel positief ervaren door verpleegkundige aandachtsvelders; het verstevigt hen in hun rol.
De individuele aandachtsvelders schakelen snel naar het netwerk, expertteam en/of de beleidsadviseur.
Leidinggevenden en verpleegkundigen weten het expertteam goed te vinden met vragen. “Het vanuit VMS ‘opgelegde’ expertteam is echt gekanteld van top down naar bottom up.”
Er is sprake van een adequate en doeltreffende PDCA-cyclus om te leren van de praktijk en de zorg voor kwetsbare ouderen steeds verder te verbeteren. Zo is bijv. een (matrix)overzicht gemaakt van de binnen Isala beschikbare praktische tools t.b.v. kwetsbare ouderen; dit is laagdrempelig beschikbaar in Zenya.
Om het thema kwetsbare ouderen en gerelateerde onderwerpen blijvend onder de aandacht te brengen, haakt men aan bij ziekenhuisbrede projecten.
Innovaties worden gestimuleerd doordat verpleegkundigen onderzoek moeten doen voor hun opleiding en doordat 1 van de 9 verpleegkundig specialisten ouderengeneeskunde zich twee dagen per week bezighoudt met wetenschappelijk onderzoek.

Tips & tricks

Kies 'Ouderen' als strategisch thema; is bij Isala erg helpend gebleken.
De zorg voor kwetsbare ouderen is de verantwoordelijkheid van het hele ziekenhuis, niet de hobby van de ouderengeneeskunde/geriatrie.
Maak gebruik van de bestaande strategie, neem de zorg voor kwetsbare ouderen hierin op.
Overstijg de afdeling ouderengeneeskunde/geriatrie en maak concrete handvatten voor de operationeel leidinggevenden van andere afdelingen (bijv. visiedocument geriatrische kennis).

Tips voor een beleidsadviseur

Stel je in dienst van de verpleegkundigen en zorgprofessionals, vooral in het begin:
- faciliteer een intern netwerk
- organiseer (aandachtsvelders)bijeenkomsten
- ondersteun met digitale middelen (bv. een Trello-bord) waarop verpleegkundigen zelf zaken agenderen, maar ook informatie delen over de rol van de geriatrieverpleegkundige, inspiratie, congressen en onderzoek
Maak onderscheid tussen team ouderengeneeskunde en het (ziekenhuisbrede) thema ouderen.
Herhaling is de kracht van reclame, soms moet je dingen 100 keer herhalen.
Benoem op alle plekken en in alle gesprekken waar je komt, waar je voor staat en waar je mee bezig bent.
Decentraliseer waar het kan.
Neem iets wat je ontwikkelt eerst zelf onder je onder hoede. Besteed het uit zodra het goed loopt. Maak jezelf uiteindelijk overbodig.
Deel handreikingen 1-2 maanden voor de begrotingsronde; dit maakt het voor leidinggevenden makkelijk om mensen te vragen en budget te regelen.
Soms is het juist handig als je geen budget hebt, dan is het aan anderen om te beslissen.
Maak gebruik van de hypes in je ziekenhuizen (bijv. continu verbeteren, verbeterkruis, verbetermarkt).
Creëer geen status aparte maar maak gebruik van bestaande structuren (bijv. creëer massa richting het opleidingsinstituut).